Kwiecień to kolejny miesiąc przesilenia wiosennego, w którym przyroda budzi się do życia. W dalszym ciągu długie noce i dodatnie temperatury zachęcają do obserwacji. Miejmy nadzieję, że pogoda będzie łaskawa w tym miesiącu i okolice nowiu będą ciepłe i bezchmurne, ponieważ "Obiekt miesiąca kwiecień" wymaga wyjątkowych warunków atmosferycznych, przede wszystkim dobrej przejrzystości powietrza.
Obiektem Miesiąca Kwiecień zostaje...
Galaktyka Sombrero, M104
Messier 104, Hubble Space Telescope
Galaktyka Sombrero to jedna z najpiękniejszych i najciekawszych galaktyk, jakie możemy obserwować na nocnym niebie, a kwiecień to miesiąc jej najlepszej widoczności, więc mamy nadzieję, że wybaczycie nam wybór kolejnej galaktyki jako obiektu miesiąca ☺️
Galaktyka Sombrero (znana również jako Messier Object 104, M104 lub NGC 4594) jest osobliwą galaktyką o niejasnej klasyfikacji na granicy gwiazdozbiorów Panny i Kruka, znajdującą się około 9,55 megaparseków (31,1 miliona lat świetlnych) od Drogi Mlecznej. Jej średnica to około 15 kiloparseków (49 000 lat świetlnych), czyli trzy dziesiąte wielkości Drogi Mlecznej.
Posiada jasne jądro, niezwykle duże centralne wybrzuszenie oraz wyraźny, charakterystyczny pas pyłowy w jej zewnętrznym dysku. Ciemny pas pyłowy i wybrzuszenie nadają jej wygląd kapelusza sombrero (stąd nazwa). Naukowcy początkowo myśleli, że halo jest małe i lekkie, wskazujące na galaktykę spiralną ale Kosmiczny Teleskop Spitzera odkrył, że pierścień pyłowy jest większy i bardziej masywny niż wcześniej sądzono, wskazując na gigantyczną galaktykę eliptyczną.
Jak wspominaliśmy powyżej, najbardziej charakterystyczną cechą tej galaktyki jest pas pyłowy przecinający się przed wybrzuszeniem galaktyki. Ten pas pyłowy jest w rzeczywistości symetrycznym pierścieniem, który otacza wybrzuszenie galaktyki. Większość zimnego gazu atomowego wodoru i pyłu leży w tym pierścieniu. Na podstawie spektroskopii w podczerwieni, naukowcy podejrzewają, że w centrum galaktyki nie powstają już nowe gwiazdy – jedynie w pasie pyłu i gazu, rondzie kapelusza, wciąż trwa aktywność gwiazdotwórcza.
M104 w podczerwieni, teleskop Spitzera
Wnętrze Messier M104 skrywa supermasywną czarną dziurę. W latach 90. XX wieku grupa naukowców wykazała, że prędkość obrotu gwiazd w centrum galaktyki nie mogłaby być utrzymana, gdyby w centrum nie znajdowała się masa 1 miliard razy większa od masy Słońca. Jest to jedna z najbardziej masywnych czarnych dziur zmierzonych w jakiejkolwiek pobliskiej galaktyce i jest najbliższą Ziemi czarną dziurą.
Galaktyka Sombrero wyróżnia się również bardzo dużą liczbą gromad kulistych. Na podstawie badań szacuje się, że może być ich nawet 2000, czyli 10 razy więcej niż w obrębie Drogi Mlecznej.
Odnalezienie Galaktyki Sombrero nie powinno nastręczyć wielu problemów. Gwiazdozbiór Panny jest łatwy do zlokalizowania dzięki gwieździe Spika, jednej z najjaśniejszych gwiazd na niebie. Jednak polecamy rozpocząć "star hopping" od gwiazdy Algorab, będącej częścią gwiazdozbioru Kruka. Znajduje się ona około 5,5 stopnia od M104, więc szukacze z szerszym polem widzenia bez trudu zmieszczą oba obiekty w jednym polu widzenia. Sama galaktyka jest na tyle jasna, że jest widoczna w szukaczach optycznych. Pomóc w odnalezieniu Sombrera może łuk jasnych gwiazd (znaczniki 1,2,3) na końcu którego odnajdziemy bohaterkę obiektu miesiąca Kwiecień.
Szkic M104, autor Michael Vlasov
Galaktyka Messier 104 jest obiektem jasnym, o wartości magnitudo 8.0. Z tego też względu do jej zaobserwowania wystarczą nawet niewielkie lornetki o aperturze 50 mm czy teleskopy z aperturą 90 mm i dobre warunki obserwacyjne. Jednak im większa apertura tym większą ilość szczegółów możemy zobaczyć.
Teleskopy z 200 mm lustrem głównym są w stanie pokazać charakterystyczny pas pyłowy i halo złożone z gwiazd otaczających centralną część galaktyki. Jedyny warunek, południowy horyzont wolny od zanieczyszczenia światłem.
Galaktyka w kulminacyjnym momencie wznosi się zaledwie około 26 stopni nad południowym horyzontem. W jej obserwacji przeszkadza grubsza warstwa atmosfery i wspomniane zaświetlenie nieba sztucznym światłem nisko nad horyzontem. Warto więc zabrać teleskop na miejsce obserwacyjne bez większych aglomeracji od południa.
Sprzęt jaki proponujemy do obserwacji to teleskop Newtona o aperturze 200 mm zestawiony z montażem paralaktycznym EQ5. Teleskop z lustrem głównym tych rozmiarów jest w stanie pokazać nam galaktykę z pasem pyłowym a montaż paralaktyczny możemy wyposażyć w napęd i spróbować swoich sił z fotografią tego wdzięcznego obiektu.
Jak zawsze, zachęcamy do obserwacji i podzielenia się relacjami 🔭