Po szalonym Grudniu, pełnym świątecznych przygotowań, mamy nadzieję, że jesteście gotowi na kolejny obiekt miesiąca. Nowy Rok zaczniemy od przybliżenia Wam jednego z najbardziej rozpoznawalnych obiektów widocznych na zimowym niebie.

Wielka Mgławica w Orionie

Jedną z niekwestionowanych wizytówek zimowego nieba jest Mgławica Oriona, znana również jako M42. Ten wspaniały obiekt można podziwiać nawet wczesną wiosną, kiedy warunki pogodowe są zazwyczaj bardziej sprzyjające. Mgławica Oriona należy do kilku cudów głębokiego nieba, które dobrze prezentują się w każdym sprzęcie optycznym, od podstawowej lornetki po potężny teleskop Newtona na montażu Dobsona.

Mgławica Oriona (Messier 42, M42 lub NGC 1976) to mgławica emisyjna znajdująca się w Drodze Mlecznej, będąca na południe od Pasa Oriona w gwiazdozbiorze Oriona. Jest jedną z najjaśniejszych mgławic i jest widoczna gołym okiem na nocnym niebie w dobrych warunkach. Jest oddalona o około 1344 lat świetlnych i jest najbliższym Ziemi regionem formowania się masywnych gwiazd. Szacuje się, że mgławica M42 ma średnicę 24 lat świetlnych (zatem jej rozmiar pozorny z Ziemi to około 1 stopień). Ma masę około 2000 razy większą od masy Słońca.

Mgławica Oriona jest jednym z najczęściej oglądanych i fotografowanych obiektów na nocnym niebie i należy do najintensywniej badanych.

To najbliższy Ziemi "Gwiezdny Żłobek", czyli obszar gwiazdotwórczy. Mgławica ujawniła wiele na temat procesu powstawania gwiazd i układów planetarnych z zapadających się obłoków gazu i pyłu. Naukowcy, przy pomocy teleskopu Hubble'a bezpośrednio zaobserwowali dyski protoplanetarne i brązowe karły wewnątrz mgławicy jak również intensywne i turbulentne ruchy gazu.

Na przykład, tutaj jest animacja pokazująca ruch gazu wypływającego z obiektu znanego jako obiekt Herbig-Haro. Zdjęcia te zostały wykonane na przestrzeni pięciu lat i obejmują obszar około jednej dziesiątej roku świetlnego. Obiekty Herbiga-Haro są w skali kosmosu krótkotrwałymi zjawiskami – ich czas życia wynosi najwyżej kilka tysięcy lat.

Jednym z największych odkryć było zaobserwowanie dysków protoplanetarnych wewnątrz mgławicy. Do tej pory odkryto ich ponad 150. Uważa się, że są to systemy w najwcześniejszych fazach procesu formowania się planet.

Udowodniono w ten sposób, że procesy formowania systemów planetarnych są powszechne we Wszechświecie.

Dyski protoplanetarne, Hubble Space Telescope

Protogwiazda i zarys dysku protoplanetarnego, James Webb Telescope

Mgławica Oriona jest widoczna gołym okiem nawet z obszarów z pewnym zanieczyszczeniem światłem. Jest ona widoczna jako środkowa "gwiazda" w "mieczu" Oriona, czyli trzech gwiazdach znajdujących się na południe od Pasa Oriona. Punkt ten wydaje się rozmyty dla bystrego obserwatora, ale mgławicowy charakter jest widoczny dopiero przez lornetkę lub mały teleskop.

We wnętrzu mgławicy znajduje się ciekawa gromada otwarta, Gromada Trapez. Nazwa gromady pochodzi od układu czterech najjaśniejszych składników przypominającego trapez. Gromada często jest używana jako wyznacznik dobrej stabilności powietrza i jakości optyki. O ile cztery najjaśniejsze gwiazdy (A, B, C, D) widoczne są bez problemu, o tyle dwie gwiazdy oznaczona E i w szczególności składnik F, widoczne są dopiero w świetnych warunkach atmosferycznych przy wykorzystaniu teleskopu o minimum 130 mm apertury.

W miesiącu Styczeń, obiekt góruje w godzinach 21:00 - 22:00 i jest widoczny przez większość nocy, tak więc obserwacje możemy prowadzić niedługo po zachodzie Słońca.

Odnalezienie Mgławicy jest banalnie proste. Wystarczy odszukać konstelację Oriona i wycelować teleskop bądź lornetkę w środek "Miecza Oriona". Mgławica wygląda okazale w każdym sprzęcie optycznym, począwszy od lornetek 8x32 a kończąc na dużych teleskopach systemu Newtona na montażu Dobsona.

Przez swoje wyjątkowe piękno, jest to jeden z pierwszych obiektów Głębokiego Nieba jakie obserwujemy rozpoczynając swoją przygodę z astronomią amatorską. Z tego też względu do jej obserwacji wybraliśmy teleskop, który jest najczęściej wybieranym jako pierwszy teleskop.

Teleskop Sky-Watcher BK 1309 EQ2 130/900, bo o nim mowa, oferuje optykę o uniwersalnych parametrach zarówno do obserwacji Układu Słonecznego jak i obiektów Głębokiego Nieba. Mgławica M42 widoczna przez ten teleskop, z pewnością zapadnie w pamięć każdemu obserwatorowi, w szczególności jeżeli do jej obserwacji użyjemy również filtra mgławicowego, np Baader UHC, który przepuszcza wszystkie najważniejsze linie emisyjne, którymi świecą tego typu obiekty jednocześnie blokując światło pochodzące od ulicznych lamp.