Październik to czas panowania jesieni. Coraz dłuższe noce i wcześniejsze wieczory zachęcają do samodzielnych prób obserwacji nieba. A w październiku niebo prezentuje się bardzo okazale. Wenus, Jowisz, Saturn, Uran i częściowe zaćmienie Księżyca. Wszystko to zobaczymy na naszym nieboskłonie w tym miesiącu.

Październikowy Księżyc spowoduje również obrączkowe zaćmienie Słońca, którego pas będzie przechodził przez obie Ameryki.

NGC 281, Mgławica Pacman

  NGC 281, teleskop WIYN, źródło: ESO public images

Mgławica Pacman (NGC 281) to duża mgławica emisyjna występująca w pobliżu pomarańczowego olbrzyma Schedar w gwiazdozbiorze Kasjopei. Mgławica znajduje się w odległości około 9 200 lat świetlnych i zajmuje 35 minut łuku widocznego nieba. Jest również skatalogowana jako IC 11 i Sharpless 184 (Sh2-184).

NGC 281 znana jest nieformalnie jako "Mgławica Pacman" ze względu na jej wygląd podczas obserwacji wizualnych. Podczas obserwacji i fotografii w paśmie widzialnym "usta" postaci Pacmana wydają się ciemne z powodu przesłonięcia przez pył i gaz, ale na obrazach w podczerwieni pył w tym regionie świeci jasno.

Mgławica Pacman rozciąga się na 48 lat świetlnych. Jest to region gwiazdotwórczy zawierający młode gwiazdy, duże pasy ciemnego pyłu i globule Boka. Globule Boka to małe, gęste ciemne mgławice wypełnione materiałem, z którego formują się nowe gwiazdy.

Pasy ciemnego pyłu rozprzestrzeniają się nierównomiernie po świecących obłokach wodoru, a ich wygląd sugeruje, że ukryta jest za nimi masywna gwiazda.

autor: Chuck Ayoub, paleta HST, CC BY-SA 4.0

Odkrywcą mgławicy jest Edward Emerson Barnard. Dokonał tego w sierpniu 1883 roku, opisując ją jako "dużą słabą mgławicę, bardzo rozproszoną". Gwiazda wielokrotna "B 1" lub β 1 została później odkryta przez S. W. Burnhama, a jej jasny składnik został zidentyfikowany jako bardzo jasna gwiazda klasy widmowej O6, HD 5005 lub HIP 4121. Gromada składa się z gwiazdy głównej o jasności 8 magnitudo oraz czterech gwiazd towarzyszących w odległościach od 1,4 do 15,7 arcsec. Od czasu wykonania pierwszych pomiarów w 1875 roku, w tym układzie nie zaszły żadne znaczące zmiany.

NGC 281, Stellarium

Mgławica Pacman jest bardzo łatwa do znalezienia, ponieważ leży w pobliżu Kasjopei, jednego z najbardziej charakterystycznych asteryzmów na północnym niebie. Obecnie warunki do obserwacji obiektu są szczególnie dobre, ponieważ mgławica jest praktycznie w zenicie.

Droga do NGC 281 jest stosunkowo prosta; mgławica znajduje się obok dwóch jasnych gwiazd - Schedar (α Cas) i Achird (η Cas - co ciekawe, to piękny układ podwójny), tworząc z nimi trójkąt. Nawet początkujący obserwatorzy nie powinni mieć problemów z jej zlokalizowaniem.

Aby odnaleźć ją w szukaczu optycznym powinniśmy zwrócić uwagę na grupkę gwiazd w miejscu gdzie spodziewamy się zobaczyć mgławicę.

NGC 281, Copyright © Michael Vlasov 2020 - DeepSkyWatch.com

Obserwacje wizualne tego obiektu nie należą do najłatwiejszych. Głównym czynnikiem warunkującym jej dobrą widoczność jest dostęp do ciemnego nieba i wspomaganie się filtrami. Pod ciemnym, wiejskim niebem mgławica jest widoczna nawet w lornetce 10x50 z filtrami UHC jako delikatne pojaśnienie. W większych teleskopach może być tylko lepiej jednak ze względu na niską jasność powierzchniową zaleca się używanie dużych lub średnich źrenic wyjściowych.

Wyjątkowo dobre obrazy na tym obiekcie można zauważyć w większych refraktorach jak 100 mm czy 120 mm. Teleskopy soczewkowe dzięki brakowi przeszkody centralnej generują bardzo kontrastowe obrazy, dzięki czemu mgławica świetnie odcina się od tła nieba. Mgławicę i delikatny zarys jej paszczy widywaliśmy już w 100 mm refraktorze.

Mgławica Pacman jest jednym z najczęściej fotografowanych obiektów nieba północnego. Z tego też powodu jako zestaw miesiąca wybraliśmy teleskop, który sprawdzi się zarówno podczas obserwacji wizualnej jak i pierwszych prób fotografii tego wspaniałego obiektu.

Teleskop Sky-Watcher BKP 2001 HEQ5 Go-To 200/1000 to świetne zestawienie dużej apertury potrzebnej do obserwacji wizualnych i ciężkiego montażu paralaktycznego wyposażonego w system Go-To Synscan. Do obserwacji wizualnych najlepszym filtrem będzie filtr tlenowy OIII i taki też rekomendujemy do tego teleskopu. Na przykład Filtr Explore Scientific O-III 12nm 1,25"